Do niedawna uważano, że uzależnieniom ulegają nastolatkowie i dorosłe osoby. I że można się uzależnić tylko od substancji psychoaktyw­nych, a więc od alkoholu, tytoniu, leków i narkotyków. Okazuje się jednak, że w dobie nowoczesnych technologii informatycz­nych dorastające dzieci są coraz bardziej narażone na inne za­grożenia, które określa się jako uzależnienie od czynności lub uzależnienie behawioralne. Szybki rozwój nowych mediów powoduje, że dzieci na co dzień wychowują się z komórką, komputerem, Internetem, któ­ry otwiera przed nimi świat cyberprzestrzeni. Z jednej strony nowe media rozwijają dziecko, dostarczając mu edukacji, rozrywki i kontak­tów towarzyskich, z drugiej niosą potencjalne zagrożenia, takie jak: cyberseks, hazard on-li­ne, uwikłanie w internetową sieć niepożądanych kontaktów, pokazują treści i obrazy, które mogą wypaczać wpajane przez rodziców normy i wartości.

 

Gry komputerowe to najpopularniejszy sposób korzystania z kom­putera wśród dzieci w wieku 4–14 lat. Tak spędza czas 60% dzieci. Są bardziej popularne wśród chłopców niż wśród dziewcząt. Gry, obok wielu cennych umiejętności, jak: rozwijanie koordynacji wzrokowo-ru­chowej, zainteresowań, wyobraźni, refleksu, logicznego i strategicznego myślenia, dostarczania wiedzy i zwy­kłej przyjemności, mają również swoją ciemną stronę. Okazuje się, że negatywne oddziaływanie gier, w ocenie specjalistów, jest o wiele silniejsze niż oddziaływanie przemocy pokazywanej w telewizji. Gracz nie tylko oglą­da przemoc, ale przede wszystkim sam jej dokonuje, używając niekiedy okrutnych sposobów. On też decydu­je o ludzkim życiu. Szczególnie szkodliwe jest kojarzenie przemocy z nagrodą, gdzie agresja i destrukcja są pozy­tywnie punktowane, np. zabicie kogoś pozwala przejść na wyższy poziom, zdobyć dodatkową broń, dodatkowe życie. Iluzja ta powoduje, że niektóre dzieci przenoszą doświadczenia z kompute­rowej fantazji do prawdziwego życia. Gry to także obrazy i animacje ero­tyczne, elementy satanistyczne, które mogą wypaczać wartości kształtowa­ne w dojrzewającym dziecku.

Objawy, które po­winny zaniepokoić rodziców i które wymagają konsulta­cji ze specjalistą, to sytuacje i zachowania, gdy dziecko:

- gra kilka godzin codziennie, wagaruje lub opuszcza się w nauce;

- gdy coś lub ktoś przeszkadza lub nie pozwala mu grać – staje się konfliktowe, doświadcza niepokoju, rozdrażnienia i/lub agresji;

- kłamie, zapytane, ile czasu poświęca na granie; za­myka przed rodzicami drzwi, aby nie mogli go kon­trolować; notorycznie przekracza czas planowany na pobyt w Internecie albo na grę; zaniedbuje inne czynności, a czas poświęca tylko na użytkowanie komputera.

Warto też zwrócić uwagę na sygnały, jakie wysyła or­ganizm dziecka. Z powodu długotrwałego grania i braku ruchu następuje utrwalenie się siedzącego trybu życia, w wyniku czego dziecko może przybierać na wadze. Mogą też pojawić się problemy ze stawami, drętwienie palców, dłoni, bólu ścięgien związanych z operowaniem joystickiem lub myszką. Wskazuje się także na postępu­jący zanik mięśni pasa biodrowego i kręgosłupa, wady postawy i wzroku. Może również pojawić się padaczka odruchowa, wywołana pulsującymi seriami bodźców świetlnych lub akustycznych.

Osoby młodsze są bardziej skłonne do utraty kontroli nad zakupami. Badania prowadzone w jednym z warszawskich centrów handlowych (tzw. galerii) wskazu­ją, że więcej niż 70% kupujących stanowią osoby w wieku 14-35 lat.  

Poważny problem to uzależnienie od telefonu i jedzenia. Objadanie się jest sygnałem wskazującym na to, że potrzeby dziecka lub nastolatka są zaspokajane w niewystarczający spo­sób. Dziecko może wybierać określone produkty, zwykle bardziej kaloryczne, jak np. hamburgery lub inne fast foody oraz duże ilości słodyczy (czekolady – czekoladoholizm), wsta­wać w nocy, aby coś zjeść (czasami nawet o tym nie pamięta). Sposób jedzenia zwykle jest dość szybki, nieregularny, często łączony z naprzemiennym stosowaniem diety i ponownym objadaniem się.

Podobnie jak w przypadku innych uzależnień od czynności, także i jedzenioholizm jest związany z zaburze­niami obrazu siebie dziecka/nastolatka (szczególnie w sytuacji, kiedy cierpi na nadwagę i jest obiektem złośliwości swoich rówieśników), niskim poczuciem własnej wartości, napięciem, stresem wynikającym z różnych problemów i konfliktów w ro­dzinie, w szkole (np. przemoc i odrzucenie przez rówieśników/nauczycieli, niepowodzenia szkolne, lęk przed oceną itp.). Dziecko zwykle jest wtedy smutne, rozdrażnione, kłótliwe lub wycofane. Łatwo też zauważyć, jakie produkty ubywają w lo­dówce, sprawdzić, na co dziecko wydaje pieniądze, dopytać, czy babcia/dziadek nie kompensują dziecku jedzeniem dyscy­pliny wychowawczej lub żywieniowej ustalonej przez rodziców, a także zwrócić uwagę na argumenty, jakie dziecko podaje, gdy jest głodne, jak często potrzebuje „podjadać” itp. Kiedy zauważymy wspomniane sygnały, warto także zwrócić się do lekarza, aby wykluczyć choroby, a jeśli przyczyna tkwi gdzie indziej – wówczas udać się do psychologa, pedagoga.

Dziecko nałogowo używające telefonu ko­mórkowego zawsze ma go przy sobie, a jego uży­wanie staje się główną czynnością w ciągu dnia. Na pytanie rodziców, dlaczego to robi, mówi, że: czeka na ważną wiadomość, musi załatwić swoje sprawy, nie ma czasu na spotkania ze zna­jomymi i w ten sposób się z nimi porozumiewa, ściąga dane z Internetu do lekcji itd. Gdy rodzice domagają się odłożenia komórki, staje się agre­sywne, niespokojne, pobudzone i zdekoncentro­wane. Modele telefonu, jego najnowsze funkcje są częstym przedmiotem jego rozmów oraz za­interesowań. Pozbawienie dziecka możliwości używania komórki przez jakiś czas powoduje gwałtowny sprzeciw, bunt, agresję słowną, trzaskanie drzwiami, rzucanie przedmiotami i ignorowanie dalszych poleceń rodziców. Mogą pojawić się objawy somatycz­ne: bóle głowy, trudności z koncen­tracją uwagi, pobudzenie ruchowe, nerwowość, kłopoty ze snem.

 

Oddanie się jakiejś czynności (np. hobby), która sprawia dziecku przyjemność, powoduje, że zazwyczaj odczuwa ono z tego powodu naturalną radość, motywację i sa­tysfakcję. Wykonując ją, ma możliwość sprawowania nad nią kontroli, podobnie nad swoimi uczuciami (czyli można w każdym momencie przerwać tę czynność lub ją zakończyć, i nie będzie to miało wpływu ani na stan emocjonalny, ani na inne sfery życia człowieka uprawia­jącego swoje hobby).

Kiedy ta sama ulubiona czynność przeradza się w uza­leżnienie, wówczas dziecko czy nastolatek przeżywa inne emocje. Czynność ta przestaje być sama w sobie źródłem naturalnej radości, ale stanowi formę ucieczki przed negatywnymi emocjami, takimi jak: stres, lęk, nie­pokój, przygnębienie, poczucie pustki i beznadziejności. Chcąc osiągnąć dotychczasowy poziom pozytywnych emocji, dziecko musi grać coraz częściej i dłużej, kosztem innych ważnych spraw (np. gra co dwa dni, potem codziennie, stopniowo zwiększając ilość godzin przeznaczonych na grę). Uzależniająca czynność stopniowo wypełnia jego wolny czas, odciągając go od dotychczasowych zainteresowań, szkoły, rodziny i rówieśników, którzy nie aprobują takiego zachowania. Doświadcza także strat zarówno w zdrowiu psychicznym, jak i somatycznym. Symptomy uzależnień bywają trudne do zauważenia, ważna jest ścisła współpraca placówki z domem rodzinnym oraz specjalistami.

To oczywiście niewielki wycinek informacji na temat uzależnień dzieci i nastolatków. Więcej informacji na ten temat w Kompendium wiedzy dla Rodziców:

- Uzależnienia oraz skala zjawiska, sygnały ostrzegawcze i skutki,

- Uzależnienia behawioralne - przyczyny uzależnień, sposoby zradcze i pomoc (w holu Przedszkola)

-https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/tematy/przeciwdzialamy-uzaleznieniom/materialy-4/?fbclid=IwAR2Mm6hJ9KTBPfBKeWm5GE-D-Nx1kq5Gv13YGwJ1VPyT1vfnOQPpyFLCeFQ

- https://www.ore.edu.pl/category/ksztalcenie-i-wychowanie/wychowanie-i-profilaktyka/

 

Zapraszamy do kontaktu z naszych psychologiem i specjalistami pracujacymi w Przedszkolu.

 

 Placówki, w których można uzyskać pomoc:

Grupy Anonimowych Hazardzistów (AH), http://www.anonimowihazardzisci.org/ lub http://www.hazardzisci.org/

SOS dla hazardzistów i ich rodzin, http://www.nrgs.org.au/cms/selfhelp/h.o.w/19)

Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116111 Fundacji Dzieci Niczyje, http://www.116111.pl/polecamy/telefony-zaufania-,aid,8

Pomoc w leczeniu hazardu na terenie całego kraju:

http://uzaleznieniabehawioralne.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=100&Itemid=142

http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/

http://www.psychologia.edu.pl/telefon-zaufania/tel-zaufania-dla-osob-uzalenionych-behawioralnie.html

http://www.narkomania.org.pl/baza/telefony-zaufania

 

Bibliografia:

Badania przeprowadzone przez Fundację CBOS (2011-2012) na zlecenie Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii ze środków Funduszu Rozwiązywania Problemów Hazardowych.

Raport Fundacji Dzieci Niczyje, Badanie nadużywania Internetu przez młodzież w Polsce, 2012.

Raport Fundacji Dzieci Niczyje, Gry komputerowe a zdrowie dziecka w młodszym wieku szkolnym, „Nauczanie Początkowe”, nr 1, XXXIV, 2011.

http://www.wydped.com.pl/np/np%2010-11_1_od%20str.%2034-43.pdf.

Badania ankietowe przeprowadzone w 2011 r. na grupie 3 tys. uczniów przez pracowników Wyższej Szkoły Pedagogiki Resocjalizacyjnej, http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,6068658.html.

G. Makowski, Klienci Galerii Mokotów, niepublikowany raport z badań, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa 2001.

M.M. Jablow, Anoreksja, bulimia, otyłość, GWP, Gdańsk 2000.

B. Hoffmann, Fonoholizm, „Remedium” nr 7-8, 2013.

Z. Juczyński (w:) Uzależnienie od czynności, N. Ogińska-Bulik, Wyd. Difin, Warszawa 2010.

N. Ogińska-Bulik, Uzależnienie od czynności, Wyd. Difin, Warszawa 2010.

P. Majchrzak, Psychospołeczne skutki użytkowania Internetu (w:) N. Ogińska-Bulik (red.), Zachowania ryzykowne i szkodliwe dla zdrowia, Wyd. Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej, Łódź 2010.

A. Augustynek, Jak walczyć z uzależnieniami, Wyd. Difin, Warszawa 2011.